Een theatergezelschap wordt enthousiast ontvangen door hun fans. Canio, acteur en tevens directeur van het gezelschap, vertelt wat hen die avond te wachten staat. De acteurs worden door de dorpsbewoners uitgenodigd om wat te gaan drinken. Tonio gaat niet mee; hij zegt dat hij even alleen wil zijn. Iemand zegt als quasi-grap dat Tonio niet mee gaat drinken, omdat hij achter Nedda, de vrouw van Canio, aanzit. Canio vat dit grapje niet licht op. In het stuk dat ze straks gaan spelen, wordt de ontrouw niet bestraft. Canio zegt dat als dit hem persoonlijk zou overkomen, hij niet zachtzinnig zal omgaan met de minnaar van zijn vrouw.
Nedda, alleen gelaten, laat in haar aria weten dat ze vrij wil zijn, maar dat ze haar man vreest. Tonio, die op een moment wachtte om alleen te kunnen zijn met Nedda, verklaart haar zijn liefde middels een poging tot verkrachting. Zij slaat hem van zich af. Hij belooft zich te wreken!
Silvio arriveert. Hij belichaamt jeugd, vrijheid, tederheid. Nedda valt voor hem. Tonio, die stiekem getuige is, verraadt haar. Canio is radeloos. Tonio weet hem te kalmeren met de boodschap dat hij zo het toneel op moet. Terwijl Canio’s jaloezie zich opstapelt, verkleedt hij zich voor zijn rol. Nedda int de entreegelden en waarschuwt Silvio dat haar man achter hun affaire is gekomen.
Het toneelstuk begint; een kluchtig, boertig drama over ontrouw. Canio vertolkt de rol van de bedrogen Pagliacco geheel vanuit zijn eigen, persoonlijke motief. De waarheid overstijgt hier de fictie. Het toneelspel wordt zo oprecht en gepassioneerd dat het publiek razend enthousiast is. Pas wanneer Canio Nedda een fatale messteek toebrengt, komt men tot het besef dat hier iets verschrikkelijks is gebeurd. Ook Silvio wordt door Canio vermoord.
IL TABARRO (De Mantel, première 1918)
We bevinden ons aan de oever van een rivier in Frankrijk. Michele, de eigenaar van een binnenvaartschip, staart naar de zonsondergang; zijn ongelukkige vrouw Giorgetta houdt zich bezig met de was. De dood van hun kind heeft hen van elkaar verwijderd. Hij hunkert naar de tijd dat ze alle drie nog onder zijn mantel pasten.
De door Michele ingehuurde stuwadoors Tinca, Talpa en Luigi lossen zakken cement uit het ruim, kreunend onder het gewicht. Giorgetta zorgt ervoor dat ze een pauze nemen en biedt hen een glas wijn aan. Er komt een orgeldraaier langs en Tinca begint nogal onhandig met Giorgetta te walsen. Wanneer Luigi het van hem overneemt, is er onmiddellijk een onweerstaanbare fysieke aantrekkingskracht tussen hem en Giorgetta. Ze dansen samen, zich onbewust van de wereld om hen heen, totdat Michele verschijnt. Hun dans stokt.
Op Giorgetta's nonchalant geformuleerde vraag over zijn plannen voor de bemanning voor de komende reis, antwoordt Michele dat hij niemand van hen zal inhuren. La Frugula komt haar echtgenoot Talpa ophalen. Het gesprek gaat over het onrechtvaardige harde leven van de stuwadoors. Het brengt Luigi tot een hartstochtelijk protest tegen hun lot dat niet zou misstaan in een socialistisch manifest. Wanneer de stuwadoors vertrekken, blijft Luigi achter. Omdat hij Giorgetta niet wil verlaten, bepleit hij bij Michele hem als bemanning mee te nemen op de volgende reis.
Michele gaat het schip prepareren voor de nacht. Giorgetta en Luigi maken plannen om elkaar deze avond weer te treffen. Zodra Michele is gaan slapen, zal Giorgetta Luigi een teken geven dat hij veilig aan boord kan komen, door het opsteken van een lucifer. Nadat Luigi is vertrokken, spreekt Michele met Giorgetta over de tijd dat hun kindje nog leefde. Weet ze nog hoe de wind om het dek joeg en dat hij hen samen onder zijn mantel beschermde? Maar Giorgetta's hart blijft voor hem gesloten. Ze doet zich voor als vermoeid en gaat naar hun hut.
Michele bespiedt haar door het raam. Ze maakt zich niet klaar om naar bed te gaan, maar ze lijkt ergens op te wachten. Heeft zijn vrouw een geliefde? Hij steekt een pijpje op. Luigi, die zich verstopt had op de kade, ziet de vlam van de lucifer, het teken dat Michele slaapt. Hij sluipt aan boord van het schip. Het is zo donker dat hij Michele niet ziet tot het te laat is: Michele grijpt hem en dwingt hem te bekennen dat hij van Giorgetta houdt. Razend om het bevestigende antwoord, wurgt Michele Luigi en verbergt hem onder zijn mantel. Michele wacht op Giorgetta, die hem nietsvermoedend nadert. Net als vroeger nodigt Michele zijn vrouw uit onder zijn mantel te komen. Daar vindt zij het levenloze lichaam van haar minnaar.
